มาตรฐาน GMP คืออะไร แนวทางปฏิบัติที่โรงงานต้องรู้

มาตรฐาน GMP (Good Manufacturing Practice) หรือ “วิธีการที่ดีในการผลิต” เป็นหลักเกณฑ์ที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล เพื่อให้กระบวนการผลิตอาหารและยาเป็นไปอย่างปลอดภัยและมีคุณภาพสูงสุด โดยมาตรฐานนี้มีบทบาทสำคัญในการกำหนดแนวทางที่ชัดเจนสำหรับผู้ประกอบการโรงงานผลิตอาหาร เพื่อป้องกันความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นในทุกขั้นตอนการผลิต ตั้งแต่วัตถุดิบ กระบวนการผลิต ไปจนถึงการส่งมอบสินค้าให้กับผู้บริโภค

ความสำคัญของมาตรฐาน GMP

การผลิตอาหารเป็นกระบวนการที่ต้องการความแม่นยำและความใส่ใจในทุกขั้นตอน เนื่องจากอาหารมีผลโดยตรงต่อสุขภาพของผู้บริโภค มาตรฐาน GMP เป็นเครื่องมือที่ช่วยกำหนดแนวทางเพื่อให้โรงงานผลิตอาหารสามารถผลิตสินค้าที่มีคุณภาพและปลอดภัยตามข้อกำหนดทางกฎหมายและความคาดหวังของผู้บริโภค

มาตรฐาน GMP ได้รับการยอมรับในระดับสากลและเป็นพื้นฐานในการปฏิบัติตามมาตรฐานที่สูงขึ้น เช่น HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) และ ISO 22000 ซึ่งเน้นการจัดการความปลอดภัยของอาหารในระดับที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้น

หลักการพื้นฐานของมาตรฐาน GMP

มาตรฐาน GMP ประกอบด้วยข้อกำหนดที่ครอบคลุมทุกด้านของกระบวนการผลิตอาหาร โดยสามารถแบ่งออกเป็นหัวข้อหลักดังนี้:

1. การออกแบบและโครงสร้างของสถานที่ผลิต

• • โรงงานต้องมีการออกแบบที่เหมาะสมและสะดวกต่อการทำความสะอาด
  • แบ่งพื้นที่การผลิตออกเป็นโซนที่ชัดเจน เช่น โซนผลิต โซนเก็บวัตถุดิบ และโซนบรรจุภัณฑ์ เพื่อป้องกันการปนเปื้อน

2. การควบคุมวัตถุดิบ

• • วัตถุดิบที่นำมาใช้ในการผลิตต้องผ่านการตรวจสอบคุณภาพ
  • มีระบบการจัดเก็บวัตถุดิบที่เหมาะสม เช่น การเก็บในอุณหภูมิที่กำหนด

3. การจัดการสุขลักษณะส่วนบุคคล

• • พนักงานที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการผลิตต้องปฏิบัติตามหลักสุขลักษณะ เช่น การล้างมือ การสวมเสื้อผ้าที่สะอาด และการใส่อุปกรณ์ป้องกัน

4. เครื่องจักรและอุปกรณ์

• • เครื่องจักรที่ใช้ในการผลิตต้องได้รับการบำรุงรักษาและทำความสะอาดอย่างสม่ำเสมอ
  • เลือกใช้อุปกรณ์ที่ผลิตจากวัสดุที่ปลอดภัยและไม่ทำให้เกิดการปนเปื้อน

5. กระบวนการผลิต

• • กำหนดวิธีการผลิตที่ชัดเจนในทุกขั้นตอน เช่น การผสมวัตถุดิบ การบรรจุ และการเก็บรักษา
  • มีการตรวจสอบคุณภาพในแต่ละขั้นตอนเพื่อป้องกันข้อผิดพลาด

6. การควบคุมคุณภาพและเอกสาร

• • สร้างระบบเอกสารที่ครอบคลุม เช่น ใบกำกับวัตถุดิบ รายงานการผลิต และใบตรวจสอบคุณภาพ
  • บันทึกข้อมูลที่สำคัญเพื่อให้สามารถติดตามย้อนกลับได้

ประโยชน์ของการปฏิบัติตามมาตรฐาน GMP

1. สร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้บริโภค

เมื่อผู้บริโภคทราบว่าอาหารที่บริโภคผลิตจากโรงงานที่ปฏิบัติตามมาตรฐาน GMP จะช่วยเพิ่มความมั่นใจในคุณภาพและความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์

2. ลดความเสี่ยงจากการปนเปื้อน

มาตรฐาน GMP เน้นการป้องกันการปนเปื้อนในทุกขั้นตอนของกระบวนการผลิต ทั้งการปนเปื้อนจากวัตถุดิบ สิ่งแวดล้อม และบุคลากร

3. เพิ่มประสิทธิภาพในการผลิต

ด้วยการจัดการที่มีระเบียบและการบันทึกข้อมูลที่ถูกต้อง ทำให้โรงงานสามารถเพิ่มประสิทธิภาพในกระบวนการผลิต ลดของเสีย และลดต้นทุนในระยะยาว

4. ปฏิบัติตามกฎหมายและข้อกำหนด

ในหลายประเทศ การปฏิบัติตามมาตรฐาน GMP เป็นข้อกำหนดทางกฎหมายสำหรับโรงงานผลิตอาหาร การปฏิบัติตามช่วยลดความเสี่ยงจากการถูกลงโทษหรือปิดกิจการ

5. เป็นพื้นฐานสำหรับมาตรฐานที่สูงขึ้น

เมื่อโรงงานสามารถปฏิบัติตาม GMP ได้อย่างมีประสิทธิภาพ จะสามารถพัฒนาสู่มาตรฐานที่สูงขึ้น เช่น HACCP หรือ ISO 22000 ได้ง่ายขึ้น

แนวทางการนำ GMP ไปใช้ในโรงงานผลิตอาหาร

1. จัดอบรมและให้ความรู้แก่บุคลากร

บุคลากรทุกคนในโรงงานควรได้รับการอบรมเกี่ยวกับมาตรฐาน GMP เพื่อให้เข้าใจและปฏิบัติตามข้อกำหนดอย่างถูกต้อง

2. ประเมินสถานที่ผลิต

ตรวจสอบโครงสร้างและการจัดวางของสถานที่ผลิตว่าเหมาะสมต่อการปฏิบัติตามมาตรฐาน GMP หรือไม่ หากพบข้อบกพร่อง ควรปรับปรุงให้เหมาะสม

3. จัดทำเอกสารและขั้นตอนการปฏิบัติงาน

สร้างคู่มือการปฏิบัติงานที่สอดคล้องกับมาตรฐาน GMP และกำหนดระบบการบันทึกข้อมูลอย่างเป็นระบบ

4. ตรวจสอบภายใน (Internal Audit)

ดำเนินการตรวจสอบภายในเพื่อประเมินความสอดคล้องกับมาตรฐาน GMP และแก้ไขข้อบกพร่องที่พบ

ในสถานประกอบการจะมี จป.เทคนิค ที่คอยตรวจสอบความถูกต้องในการทำงานตามคู่มือความปลอดภัยในการทำงาน  ตรวจสอบอันตรายในการทำพร้อมหาแนวทางแก้ไข ไม่ให้เกิดอุบัติเหตุอีกครั้ง โดยผู้ที่ทำหน้าที่ จป.เทคนิค ต้องผ่านการอบรม จป เทคนิค กฎหมายใหม่ ต้องเข้าอบรมทั้งหมด 30 ชั่วโมง เป็นเวลา 5 วัน

ตัวอย่างความล้มเหลวจากการไม่ปฏิบัติตาม GMP

กรณีศึกษาหลายกรณีแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของมาตรฐาน GMP เช่น การเรียกคืนผลิตภัณฑ์ที่มีการปนเปื้อนหรือเกิดปัญหาในกระบวนการผลิต ซึ่งไม่เพียงส่งผลเสียต่อชื่อเสียงของบริษัท แต่ยังสร้างความเสียหายทางการเงินและกฎหมาย การปฏิบัติตาม GMP จึงเป็นการป้องกันปัญหาเหล่านี้

สรุป

มาตรฐาน GMP เป็นรากฐานสำคัญสำหรับการผลิตอาหารที่ปลอดภัยและมีคุณภาพ ผู้ประกอบการโรงงานผลิตอาหารควรให้ความสำคัญกับการปฏิบัติตามมาตรฐานนี้เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้บริโภค ลดความเสี่ยงในการผลิต และเพิ่มโอกาสในการแข่งขันในตลาดโลก ด้วยการให้ความสำคัญกับ GMP โรงงานของคุณจะสามารถยกระดับคุณภาพและความน่าเชื่อถือได้อย่างยั่งยืน

อ้างอิง:

1. Codex Alimentarius Commission. (2023). General Principles of Food Hygiene.
2. World Health Organization (WHO). (2022). Good Manufacturing Practices for Food.
3. สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.). (2565). มาตรฐาน GMP ในประเทศไทย.

บทความที่น่าสนใจ

• จำแนกประเภทปั้นจั่นก่อสร้าง
• อุปกรณ์โรยตัว (Rope Access) และการใช้งานบนที่สูง
• EN 12811 มาตรฐานนั่งร้าน
• อันตราย! ทายาสีฟันในแผลโดนเตารีดทำให้แย่ลง